Elke dag komen er nog nieuwe vluchtelingen aan. Maar de zogenoemde hotspot op het Griekse eiland Samos, zo’n 1100 meter zeewater van Turkije verwijderd, zit al overvol. Gevestigde hulporganisaties als Artsen zonder Grenzen, maar ook de vrijwilligers op Samos die eigen tijd en geld steken in de opvang van vluchtelingen, maken zich grote zorgen. Er heerst een tekort aan alles.

“Kijk”, roept de 11-jarige Mohamed terwijl hij zijn wijsvinger in de lucht steekt. We staan voor de hotspot bij Samos-stad met Elsa te praten, een van de vrijwilligers van het onafhankelijke netwerk Samos Volunteers. Er zit een flinke snee in die wijsvinger, opgelopen door het vele prikkeldraad rondom het kamp. Mohamed lijkt met zijn lange haren een beetje op een jong meisje van 8 jaar, maar zijn ogen stralen wat anders uit. Die ogen hebben al meer gezien dan ons lief is.
Bij de eerste aanblik van het kamp weten we niet waar we kijken moeten. Vluchtelingen opvangkamp? Het lijkt meer op een goedbewaakte, nauw omsloten gevangenis van ijzeren hekwerken en prikkeldraad. Achter die hekken zitten mannen bij elkaar, zwerven kinderen rond die spelen of elkaar uit frustratie stompen, slaan of uitschelden. “Ik wil even met u praten”, roept een man zwaaiend achter het hek. “We hebben hier een baby van vier maanden. Ze is niet gevaccineerd en nu heeft ze ademhalingsproblemen. Ze heeft hulp nodig!” We weten niet goed wat we met deze informatie aan moeten en besluiten dit aan Artsen zonder Grenzen door te geven.

Bruut behandeld
Want Artsen zonder Grenzen houdt sinds oktober 2015 kantoor in Samos-stad. Nog steeds, ondanks het feit dat de organisatie zich samen met andere ngo’s uit protest heeft teruggetrokken uit het vluchtelingenkamp na de Turkije-deal. Die vinden ze een gotspe, een politieke oplossing over de ruggen van mensen die vanuit een oorlogssituatie naar veiligheid zoeken. “Turkije is geen veilig land, we moeten de vluchtelingen hier in Europa opvangen”, zegt een woordvoerder die zijn naam liever niet genoemd ziet. “We horen verhalen van vluchtelingen dat ze geslagen worden aan de Turkse grens. De grenswachten te water varen in grote kringen om de bootjes heen zodat er een flinke golfslag ontstaat, waardoor de bootjes omslaan. De vluchtelingen worden er bruut behandeld.”

Het klopt dat er op Samos een gebrek aan vaccinaties tegen ziektes als mazelen, de bof en rode hond heerst, bevestigt de woordvoerder. Artsen zonder Grenzen kan geen vaccinaties importeren zonder toestemming van de Griekse regering. “De regering heeft een eigen agenda”, zegt hij. “Ze proberen zo veel mogelijk te ontmoedigen in de hoop dat de vluchtelingen hun familie en vrienden sms-en met de mededeling dat het hier niet fijn is.”

‘Niet fijn’ is een understatement. Op dit moment leven zo’n 1000 vluchtelingen in een kamp waar ruimte is voor 780 mensen. Sinds januari zijn er gemiddeld 8 nieuwe vluchtelingen per dag aangekomen, maar de woordvoerder schat het aantal nu op 200 per week. Syrische vluchtelingen krijgen na 25 dagen een pasje om het kamp te verlaten, conform een bepaling in deGriekseasielwet. Maar waar naartoe? Ze hebben geen geldom een nieuw leven op te bouwen en mogen bovendien Griekenland niet uit totdat hun asiel is toegekend. Die procedure duurtformeeldrie maandennadat deze is gestart.De meesten gaanook na de detentiedagelijksterug naar het kamp voor eten en slapen.

“Straks is het hier 40 graden, dan is het in de containers en tenten van het kamp niet uit te houden”, zegt de woordvoerder. “De hotspot verandert dan in een bom van slechte hygiëne en ziektes.” Bovendien voorziet hij een tekort aan water tijdens de hete zomermaanden. Voorheen vingen medewerkers van Artsen zonder Grenzen alle vluchtelingen in de haven op en wezen hen de weg naar alle voorzieningen. Tegenwoordig selecteren ze alleen de zieken en zwangere of net bevallen vrouwen, voor wie ze een hospitaal in een nabijgelegen hotel hebben ingericht. Eind mei vertoefden hier zo’n 50 vluchtelingen, maar het streven is binnen afzienbare tijd voor 200 mensen in Samos-stad opvang te regelen. “De gezondheidssituatie is heel slecht in het kamp. Er komen hier gezonde baby’s aan, die na een maand in ons hospitaal belanden. Dat heeft ook met de slechte voeding te maken. Elke dag macaroni, macaroni, macaroni.” En met de Ramadan in aantocht wordt de situatie er niet beter op. “De tijden waarop de maaltijden worden verstrekt, zullen niet worden aangepast, zodat moslims hun maaltijd koud moeten eten. Met die warme temperaturen en het gebrek aan een koelkast, nemen de risico’s op ziektes toe.”

Uitermate zorgwekkend
Afgezien van een indrukwekkend rijtje organisaties dat zich op Samos ophoudt, zitten nog heel wat gaten in de opvang. Samos Volunteers, een onafhankelijke organisatie die verbazingwekkend goed gecoördineerd wordt, vult die gaten op. Ze regelen de non-food distributie zoals tenten, kleren, speelgoed en luiers. En ze organiseren de nodige afleiding in het kamp in de vorm van taallessen, waaronder Arabisch, Frans en Engels, en coördineren kunst-, theater- en muzieklessen, die door vluchtelingen zelf gegeven worden. Sinds kort regelen ze ook de (hygiënische) bereiding en distributie van (beperkte) babyvoeding. Ze hebben zich sterk gemaakt voor een goed overleg tussen de ngo’s onderling en de vrijwilligers. Daarnaast hebben ze een vorm van community building opgezet binnen het kamp zodat de diverse groepen en nationaliteiten onder de vluchtelingen gemeenschappelijke taken op zich nemen.

De organisatie heeft een wisselend aantal vrijwilligers, waarvan de Roemeense Bogdan Cristian Andrei (31) en de Spaanse Alba Chenard (28) de constante factoren zijn. Elke ochtend gaan ze in het kamp op tent- en containerbezoek om met vluchtelingen te praten. Wat hebben ze nodig? Schoenen, maandverband? ’s Middags voorzien ze hen van het nodige uit het magazijn, dat gevuld is met tenten van Artsen zonder Grenzen, donaties van de Grieken zelf en andere sponsoren. “We werken nu met 14 vrijwilligers”, zegt Alba, “maar dat kan volgende week weer anders zijn. We waren in maart nog met z’n drieën. Eigenlijk zoeken we permanent dringend naar vrijwilligers.” En naar financiële steun; de vrijwilligers, die hun eigen verblijf bekostigen, hebben soms niet eens geld voor benzine om naar het kamp te rijden.

“Mijn drijfveer”, zegt Alba, “is dat iedereen, ook een vluchteling, goede basisvoorzieningen zoals gratis gezondheidszorg krijgt, en op een menselijke manier wordt behandeld. De Turkije-deal respecteert deze uitgangspunten helemaal niet.” Zowel Alba als Bogdan vinden de manier waarop Europa de vluchtelingencrisis politiek afhandelt verschrikkelijk. “Voordat je besluiten neemt als zo’n Turkije-deal, die zó ingrijpen in de levens van mensen, moet je eerst grondig de situatie ter plekke bekijken en alle gevolgen in beeld hebben”, luidt hun advies aan Nederlandse parlementariërs. “Bovendien moeten de internationaal vastgelegde rechten gerespecteerd worden, ook voor vluchtelingen. Van beide is volstrekt geen sprake, dat is uitermate zorgwekkend.”

Doneer ook!
Samos Volunteers kunnen uw hulp goed gebruiken, zowel financieel als lijfelijk: ze komen permanent handen te kort. Kijk ook eens op hun Facebook-pagina.
Donaties kunnen hier met credit card worden overgemaakt.
Wie rechtstreeks wil steunen, kan een bedrag overmaken naar het Roemeense banknummer t.a.v. Bogdan Andrei:
IBAN: RO94BRDE441SV11097474410
BIC: BRDEROBUXXX

Look here for the English version