(Uit: Mondiaal Magazine)
Miljarden aan leningen worden er verstrekt door zowel de Wereldbank als de onderliggende International Finance Corporation IFC. Nederland doneert 30 procent van zijn hulpbudget onder meer hieraan, maar de controle op de uitvoering van projecten is onvoldoende. Een rare situatie, constateerde de FNV samen met de ITUC en de GUF's. Ze startten een lobby voor striktere voorwaarden en meer controlecapaciteit voor de vakbeweging. De Nederlandse overheid lijkt hier open voor te staan.
De Wereldbank leent geld aan overheden van ontwikkelingslanden, de IFC aan bedrijven. Nederland is een van de aandeelhouders, maar ook donor. De Nederlandse directeur van de Wereldbank, R. Treffers, treedt namens dertien landen op, waaronder ook Oost-Europese. "Er gaat heel veel geld om in deze wereld", zegt Ruth Vermeulen, beleidsmedewerker bij FNV Mondiaal en actief betrokken bij dit thema. "Daarom is het zo belangrijk te checken of de leningen ook daadwerkelijk goed ingezet worden."
In de afgelopen jaren kwamen enkele misstanden naar boven. Zo zette een Frans telecombedrijf in Afrika kinderen in om telefoonkaarten op straat te verkopen. Met geld van de IFC. De ITUC en verschillende GUF's dienden klachten in bij de IFC, die daarop met het telecombedrijf in gesprek ging. De voorwaarden voor de lening waren vooraf duidelijk: er mocht geen sprake zijn van kinderarbeid. Het telecombedrijf stopte daarop het inzetten van kinderen.
Hausse aan kritiek
Een ander spraakmakend voorbeeld is de leningaanvraag van CocaCola, voor haar Multan-fabriek in Pakistan. Zie ook>> Vakbonden waren verbijsterd, omdat de misstanden daar niet op één hand te tellen waren. Zoals harde vakbondsintimidatie en ondermijning van de vakbondsrechten door het opzetten van nepbonden, het bedreigen en ontslaan van vakbondsleden en -leiders, het gebruik van neparbeidsbureaus om de arbeidswet te ontduiken en geen sociale premies af te dragen. Lees meer>> Na een hausse aan kritiek trok CocaCola zijn leningaanvraag in. Het bedrijf ging rond de tafel met de internationale vakbond IUF om te werken aan de nodige verbeteringen. Zie ook>>
"Successen, ja", constateert Vermeulen, "maar dit zijn druppels op de gloeiende plaat. We zijn als vakbeweging nu niet in staat om deze miljardenstroom aan projecten te monitoren. Dat willen we veranderen en dat betekent voor de Nederlandse situatie dat de FNV niet vast moet zitten aan een landenlijst van het ministerie van Buitenlandse Zaken als ze monitoringsprojecten van vakbondspartners wil steunen. Er zou door de donorlanden van de Wereldbank een trustfund kunnen worden opgericht, waaruit die capaciteitsversterking gefinancierd wordt. Net zo belangrijk is het dat IFC en de Wereldbank zelf de controle gaan opvoeren. In elk geval moet hier iets aan gebeuren."
Concurreren met Chinezen
De lobby gaat ook over het strikter formuleren van voorwaarden voor leningen. De IFC heeft een werkbare lijst aan standaarden, met bijvoorbeeld eisen rondom minimale arbeidsvoorwaarden en milieu. Bij de Wereldbank gelden deze eisen sinds kort voor grote infrastructuurprojecten, na lobby van de internationale vakbonden. De internationale vakbeweging wil echter dat dit voor alle sectoren gaat gelden. Projecten in wegenbouw tonen de noodzaak, omdat daar veel migranten zonder contract werken en de veiligheidsnormen minimaal zijn. Bij de aanleg van dammen en wegen vallen wereldwijd de meeste doden, omdat juist die arbeidsomstandigheden zo slecht zijn.
"We willen graag dat in die voorwaarden maatschappelijk verantwoord ondernemen en de ILO-conventies leidend worden", zegt Vermeulen. "Het prettige is dat Nederlandse bedrijven dit ook willen. Zij moeten bij de aanbesteding nu concurreren met bijvoorbeeld de Chinezen, die ver onder de norm kruipen. We trekken in deze lobby dus gezamenlijk op. Het ministerie van Economische Zaken ziet de noodzaak hiervan inmiddels ook in." Lees meer>>
Geen overbodige luxe
Controle op de uitvoering van projecten is voor geen enkele partij overbodige luxe, stelt Vermeulen. "Als de Telegraaf kopt dat er doden zijn gevallen bij de aanleg van een weg, die mede gefinancierd is door Nederland, dan schaadt dit het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking. Nederland moet eisen stellen aan dit soort hulp, anders snijdt het zichzelf in de vingers. Staatssecretaris Knapen wil binnen ontwikkelingssamenwerking meer inzetten op de private sector. Dan moet dit ook beter geregeld worden. Wat de FNV betreft, zal ook het op handen zijnde SER-advies over de private sector in ontwikkelingssamenwerking hier aandacht voor vragen."
Onlangs is een ontmoeting in Washington geweest tussen de ITUC en de Nederlandse directeur van de Wereldbank Treffers, na vele voorbereidende gesprekken tussen de vakbeweging en ambtenaren van de ministeries die hiermee te maken hebben. "Treffers toonde zich in dit gesprek gevoelig voor onze zorgen over de toepassing van de regels", zegt Vermeulen. "Hij heeft wel oren naar het aanscherpen van die regels en wil nauwlettend in Washington in de gaten houden of dit ook echt gebeurt."
Astrid van Unen
Mei 2011