(Uit P+)
Dieren verbeelden een onverbiddelijke spiegel. Ben je gestrest, dan kun je er vergif op innemen dat een paard gefrustreerd raakt. Ben je een dominante leider, dan loop je het risico een geeuwende baviaan tegenover je te krijgen. Niet omdat je saai bent, maar omdat hij de machtsstrijd met je aan wil gaan. Een zoektocht naar goed leiderschap begint op de manege of in de Apenheul.
+ Tekst Mehmet Ülger
Ze denken er nog wel eens aan terug, de cursisten die op zoek gingen naar hun leiderskwaliteiten via contact met dieren. Doel is dan ook vooral te leren: hoe reageert de groep als ik dit doe? Hoe krijg ik het individu zover dat hij doet wat ik wil? En hoe kan ik zelf een betere leider zijn? De groepssamenstellingen en leiderskwaliteiten bij dieren blijken leerzaam en spiegelend. P+ licht twee bijzondere trainingen uit: LightHorse en Apemanagement.
Sandra Geisler, eigenaar van LightHorse, vertelt graag en uitbundig over haar managementtrainingen met paarden, maar adviseert mij de cursus ook zelf te volgen. Dus trekt deze P+redacteur zijn laarzen aan en ondergaat de hele training. Ik sta met Geisler in een weiland met het paard Nevada. Ze is wit, best groot en lief. Mijn jeugdervaringen met paarden borrelen weer op. Van tevoren heb ik zelf een opdracht moeten bedenken. Ik kies iets in de sfeer van gezamenlijk succesvol zijn. Geisler geeft me de opdracht in het midden te gaan staan en Nevada om mij heen te laten cirkelen. Nevada lijkt er geen zin in te hebben, want ze doet niet wat ik haar opdraag. Geisler legt me uit dat ik niet duidelijk genoeg ben. Na een paar pogingen krijg ik Nevada zover, ze galoppeert om me heen dat het een lieve lust is.
Geisler geeft al een paar jaar managementtrainingen met paarden. Paardrijden was een oude hobby die een nieuwe dimensie kreeg. “Een aantal jaren geleden was ik met mijn partner op stap in de duinen en zagen we een groep semiwilde paarden. Ik heb een tijd die paarden geobserveerd. Toen dacht ik: ‘Ik wil contact maken.’ En toen ontstond er een hele bijzondere uitwisseling. De leidster kwam steeds dichterbij en de groep volgde. Totdat we vier à drie meter van elkaar verwijderd waren en de groep bleef staan. Ik dacht ineens: ‘Oei, het kan ook misgaan.’ Maar ik gaf me over en ik sloot mijn ogen. Op het moment dat ik die weer opendeed, stond de leidster een meter van me af en ze legde haar hoofd op mijn borst. Dat was een magisch moment. Daarna wist ik dat ik hier meer mee wilde doen.”
Op een manege begon Geisler contact te maken met paarden. “Communiceren met paarden, gewoon op de grond. Het ging alleen maar over contact maken, vertrouwen, respect.” Een aantal jaren daarvoor had ze een model ontwikkeld over mentale veranderingen die nodig zijn bij organisatieveranderingen. Als paarden zo spiegelen, hoe werkt dat dan? Uiteindelijk verbond ze die twee en ging vandaar uit zoeken naar een sessie waarin die vormen samenkomen. De cursus duurt drie uur. Soms traint ze een groep, soms een individu. Iedereen moet zijn eigen leervraag formuleren.
Het paard is een van de oudste species, dat volgens Geisler ongeveer vijf miljoen jaar heeft weten te overleven. “Interessant is: paarden leven in groepen. Dat betekent dat ze een ongelooflijk goed vermogen hebben om als groep te overleven. We kunnen veel leren van de manier waarop hun groepen zijn samengesteld. Elke groep bestaat uit een leidende merrie en een leidende hengst. De merrie leidt de groep, de hengst drijft de groep. De merrie zorgt voor de harmonie en de vindplaatsen voor voedsel en water. De hengst beschermt als er gevaar van buitenaf dreigt.”
Bij paarden is het leiderschap niet gedefinieerd in termen van wie is de grootste en de sterkste. “Het gaat er om: wie draagt zijn beste zorg, wie wordt door allen het meest vertrouwd en wie is het meest dienstbaar aan de groep om hen bij elkaar te houden en te zorgen dat die gezond blijft. Leiderschap wordt dus niet afgedwongen, maar gegeven.”
Wat bedrijven en paarden hetzelfde hebben, is een hiërarchie, stelt Geisler. “Je hebt duidelijk een leider, je hebt duidelijke rollen. Het grote verschil is dat de samenstelling bij paarden gebaseerd is op vertrouwen en de cohesie van bedrijven juist gebaseerd is op controle. Uit onderzoek blijkt dat 80 procent geen vertrouwen heeft in hun leidinggevende. Bij vertrouwen gaan mensen beter samenwerken, voelen meer loyaliteit en hogere motivatie. Daar waar vertrouwen er niet is, heerst er meer individualisme, wantrouwen, concurrentie en conflicten.”
Wat kunnen wij leren van paarden? “Paarden leven met het moment, ze zijn niet met de toekomst bezig maar met overleven. Daarom zijn ze ook zo geschikt voor het werken met mensen. Ze kunnen waarnemen of je uit je wilskracht komt, uit je angst of juist uit je kracht. En daarmee kunnen zij een directe spiegel zijn in deze sessies. Het is ook interessant je te verdiepen in de vraag hoe het kan zijn dat zij zo goed zijn in overleven zonder strategie en zonder dat zij vooruitdenken.”
Leren van apen is een heel ander verhaal. Het incident rondom Bokito staat nog vers in ons geheugen. Ook hierin draaide het om leiderschap: Bokito was er niet blij mee dat de vrouw, die hij als onderdeel van zijn harem beschouwde, elke avond naar huis vertrok. Dat soort dingen leren managers ook tijdens een training van Apemanagement. Een bezoek aan de Apenheul of de Beekse Bergen onder leiding van Patrick van Veen betekent vooral kijken: hoe bewegen apen zich in een groep, wie is de leider en waarom. Bioloog Van Veen is de oprichter en eigenaar van Apemanagement, dat hij in 2002 startte. Voordien werkte hij als projectmanager bij een verzekeringsbedrijf. “Ik vond het zo fascinerend wat er gebeurde op de werkvloer, dus ik heb aantekeningen gemaakt. Ik ben ook steeds meer gaan lezen over apen.”
Van Veen ging op zoek naar een model om te begrijpen wat er gebeurt in het gedrag van mensen. “Tijdens de opleiding volgende ik het vak Vergelijkende ethologie: dat je gaat kijken wat er gebeurt in de ene soort en dat vergelijkt met de andere soort. Op die manier keek ik ook naar mensen. Dan zijn apen heel erg logisch. Apen zijn sociale wezens, zoals overigens meer diersoorten.”
Van Veen noemt verder het genetische materiaal als overeenkomst. “Mensen en chimpansees of bonobo’s (dwergchimpansees) verschillen maar met 1,6 procent in het genetische materiaal van elkaar. Een gorilla en een chimpansee verschillen ongeveer 4 procent.” Ten derde noemt hij de lange kindertijd bij apen. “Ik zeg altijd: mensen en apen worden ontzettend dom geboren, daarom hebben we een lange tijd nodig om te leren. Ook bij chimpansees en bonobo’s zie je dat ze twaalf tot vijftien jaar nodig hebben om als een volwassen dier in een groep kunnen functioneren. Het sociale gedrag bij apen wordt meestal geleerd in een sociale omgeving.” Die drie factoren, het sociale, genetische en leerproces, bepalen in belangrijke mate hoe wij ons gaan gedragen, zegt Van Veen.
Volgens Van Veen hebben mensen een natuurlijke aanleg om een hiërarchie te vormen. “Ik hoor bedrijven wel eens zeggen: wij hebben heel weinig managementlagen. Dat kan wel op papier zo zijn, maar dat wil niet zeggen dat de informele hiërarchie plat is. Een van de dingen die ik mensen probeer bij te brengen: ook al zijn twee mensen gelijkwaardig, er is altijd hiërarchie. Als je gedrag wilt veranderen of beïnvloeden, dan moet je daar rekening mee houden. Bij veranderprocessen in organisaties zie je de problemen ontstaan daar waar de informele leiders zitten en die gaan weerstand vertonen. Dat kunnen we hier leren.”
Want ook bij apen zijn informele leiders te ontwaren. Van Veen noemt een voorbeeld dat ooit is beschreven over een apengroep in Burgers Zoo. “In de jaren zeventig van de vorige eeuw was er een aap, Jeroen, die het leiderschap niet opeiste, als een van de vier mannetjes. Wel steunde hij leider Nicky en kreeg hij daarvoor in de plaats allerlei privileges. Bijvoorbeeld extra voedsel en hij mocht met het meest vruchtbare vrouwtje paren. Maar als de privileges werden ingetrokken, zocht hij naar een andere man om te steunen. Dat is informeel leiderschap, dat is heel selectief met sociale steun omgaan.”
Leiderschap onder apen verschild. “Bij gorilla’s is fysieke kracht heel belangrijk. Bij chimpansees zien we juist heel veel verschillen daarin. Jane Goodall bijvoorbeeld had lange tijd een groep geobserveerd en daar was een mannetje die een jerrycan gevonden had in zijn kamp. Hij ontdekte dat als hij daarmee op bomen sloeg, dat veel kabaal maakte en daarmee kreeg hij ontzag van de groep. Andere voorbeelden bij chimpansees: bazen die helemaal niet zo sterk zijn, maar net de juiste individuen weten te binden: ik geef jou een beetje eten, ik vlooi jou. Die dus puur door sociale intelligentie heel erg hoog in de hiërarchie staan.”
Bij de bonobo’s zijn vrouwen veel zwakker dan de mannen, maar die sluiten volgens Van Veen altijd de juiste coalities met andere vrouwen. “Het zijn doodnormale vrouwen, ze kibbelen en maken ruzie, maar als een man zich agressief tegenover een vrouw gedraagt, vallen ze collectief zo’n kerel aan. In de harems van bavianengroepen hebben oudere vrouwen meer status als het om voedsel gaat dan de mannetjes. Oudere vrouwen hebben meer kennis over waar nog voedsel of water te vinden is. Daarmee zijn de volwassen oudere vrouwen de leider, daar draait het om wijsheid.”
Leiderschap in bedrijven is meestal geen democratisch proces. Van Veen: “Een afdelingmanager wordt vaak gekozen door een directeur, de directeur wordt door zijn bestuur benoemd. Er zit dus altijd een proces in waarop de werkvloer heel weinig invloed heeft. Essentieel is dat leiders wel eens vergeten dat de groep jou ook moet accepteren.”
Hij noemt een voorbeeld van een advocatenkantoor, dat hij meenam naar de Beekse Bergen, waar bavianen zitten. “Een van de partners in dit kantoor was extreem dominant. Hij stond altijd met z’n borst naar voren, als hij met je praatte, kwam hij altijd net iets te dichtbij, hij keek niet, maar staarde je aan, hij gaf je continu een onprettig gevoel. Op een bepaald moment kwam een baviaan tegenover hem zitten, die ging geeuwen. Dat is imponeergedrag. Dat duurde tien minuten en toen ben ik met hem naar een andere plek gegaan omdat ik bang was dat die baviaan door het lint zou gaan. Maar wat die baviaan feitelijk deed, was het gedrag van die man kopiëren.”
Van Veen legde de man uit dat die baviaan zich door hem bedreigd voelde, door zijn non-verbale communicatie, door zijn houding. “De medewerkers zeiden meteen: ja, maar jij bent ook dominant. Het mooie was dat dit een opening gaf om met die man over zijn gedrag te praten. Later hoorde ik, dat als hij zich weer dominant op kantoor gedroeg, zijn medewerkers dreigden: we halen die baviaan er weer bij. Want die baviaan had op hem veel meer indruk gemaakt dan zijn collega’s. Dat is gedrag spiegelen.”
Wat we nog meer kunnen leren van apen: als je de baas van de groep bent, moet je je ook af en toe gedragen als de baas, stelt Van Veen. “Dat betekent dat als er gevaar is, als er problemen zijn, dat jij ze moet oplossen. We hebben hier eens een onderwijsteam gehad, waarbij twee collega’s niet samen door één deur konden. De directeur vond: het zijn professionals, dus zij moeten dit samen kunnen oplossen. Maar een gorilla had die vrouwen allang een draai om de oren gegeven. Rust in de tent. Die vorm van leiderschap mag terugkomen. Het laten zien: ik ben er, ik zorg voor jullie, dat is goed leiderschap.”
www.lighthorse.nl
www.apemanagement.nl
Wat leerde Enexis van paarden?
Een jaar geleden deed Pieter van Tilburg, projectleider bij Enexis, de cursus bij Sandra Geisler van LightHorse. “Luisteren, observeren en meedoen heb ik van de cursus geleerd. Niet gaan dwingen en opleggen, want dat werkt niet. Als het paard niet deed wat ik wilde, raakte ik zelf gefrustreerd, waarop het paard weer reageerde. Ik gaf negatieve energie en het paard voelde dat en was vervolgens niet meer meegaand. Samen met Sandra bracht ik het paard weer tot rust en toen kon ik weer verder.”
Die ervaringen neemt Van Tilburg nog steeds mee. “Ik heb geleerd dat je van iemand die een vijf kilometer capaciteit qua rennen heeft, niet 5,5 kilometer moet verwachten. Als ik op de werkvloer gefrustreerd raak of als ik merk dat ik harder wil gaan dan de groep, dan moet ik steeds aan dat paard denken. Dan kom ik tot rust en denk beter na over beleid of strategie.”
Wat leerde Clarine Verhoog van apen?
Clarine Verhoog, medewerkster van een farmaceutisch bedrijf heeft maar liefst drie trainingen bij Apemanagement gevolgd. “Het belangrijkste is te leren communiceren via de apen. Hoe ze sociaal met elkaar omgaan. Bijvoorbeeld hoe de apen elkaar vlooien, waarmee ze met elkaar een band ontwikkelen. Chimpansees en bonobo’s gaan verschillend met elkaar om. Chimpansees zitten meer op kracht als het gaat om leiderschap, terwijl bij bonobo’s slimheid en wijsheid een rol spelen.”
Persoonlijk heeft Verhoog geleerd hoe mensen sociaal met elkaar om kunnen gaan. “Via het observeren van de apen kom je met elkaar in gesprek, op een andere manier dan in een vergaderruimte. Dat is de meerwaarde van zo’n cursus.”
Dieren verbeelden een onverbiddelijke spiegel. Ben je gestrest, dan kun je er vergif op innemen dat een paard gefrustreerd raakt. Ben je een dominante leider, dan loop je het risico een geeuwende baviaan tegenover je te krijgen. Niet omdat je saai bent, maar omdat hij de machtsstrijd met je aan wil gaan. Een zoektocht naar goed leiderschap begint op de manege of in de Apenheul.
+ Tekst Mehmet Ülger
Ze denken er nog wel eens aan terug, de cursisten die op zoek gingen naar hun leiderskwaliteiten via contact met dieren. Doel is dan ook vooral te leren: hoe reageert de groep als ik dit doe? Hoe krijg ik het individu zover dat hij doet wat ik wil? En hoe kan ik zelf een betere leider zijn? De groepssamenstellingen en leiderskwaliteiten bij dieren blijken leerzaam en spiegelend. P+ licht twee bijzondere trainingen uit: LightHorse en Apemanagement.
Sandra Geisler, eigenaar van LightHorse, vertelt graag en uitbundig over haar managementtrainingen met paarden, maar adviseert mij de cursus ook zelf te volgen. Dus trekt deze P+redacteur zijn laarzen aan en ondergaat de hele training. Ik sta met Geisler in een weiland met het paard Nevada. Ze is wit, best groot en lief. Mijn jeugdervaringen met paarden borrelen weer op. Van tevoren heb ik zelf een opdracht moeten bedenken. Ik kies iets in de sfeer van gezamenlijk succesvol zijn. Geisler geeft me de opdracht in het midden te gaan staan en Nevada om mij heen te laten cirkelen. Nevada lijkt er geen zin in te hebben, want ze doet niet wat ik haar opdraag. Geisler legt me uit dat ik niet duidelijk genoeg ben. Na een paar pogingen krijg ik Nevada zover, ze galoppeert om me heen dat het een lieve lust is.
Geisler geeft al een paar jaar managementtrainingen met paarden. Paardrijden was een oude hobby die een nieuwe dimensie kreeg. “Een aantal jaren geleden was ik met mijn partner op stap in de duinen en zagen we een groep semiwilde paarden. Ik heb een tijd die paarden geobserveerd. Toen dacht ik: ‘Ik wil contact maken.’ En toen ontstond er een hele bijzondere uitwisseling. De leidster kwam steeds dichterbij en de groep volgde. Totdat we vier à drie meter van elkaar verwijderd waren en de groep bleef staan. Ik dacht ineens: ‘Oei, het kan ook misgaan.’ Maar ik gaf me over en ik sloot mijn ogen. Op het moment dat ik die weer opendeed, stond de leidster een meter van me af en ze legde haar hoofd op mijn borst. Dat was een magisch moment. Daarna wist ik dat ik hier meer mee wilde doen.”
Op een manege begon Geisler contact te maken met paarden. “Communiceren met paarden, gewoon op de grond. Het ging alleen maar over contact maken, vertrouwen, respect.” Een aantal jaren daarvoor had ze een model ontwikkeld over mentale veranderingen die nodig zijn bij organisatieveranderingen. Als paarden zo spiegelen, hoe werkt dat dan? Uiteindelijk verbond ze die twee en ging vandaar uit zoeken naar een sessie waarin die vormen samenkomen. De cursus duurt drie uur. Soms traint ze een groep, soms een individu. Iedereen moet zijn eigen leervraag formuleren.
Het paard is een van de oudste species, dat volgens Geisler ongeveer vijf miljoen jaar heeft weten te overleven. “Interessant is: paarden leven in groepen. Dat betekent dat ze een ongelooflijk goed vermogen hebben om als groep te overleven. We kunnen veel leren van de manier waarop hun groepen zijn samengesteld. Elke groep bestaat uit een leidende merrie en een leidende hengst. De merrie leidt de groep, de hengst drijft de groep. De merrie zorgt voor de harmonie en de vindplaatsen voor voedsel en water. De hengst beschermt als er gevaar van buitenaf dreigt.”
Bij paarden is het leiderschap niet gedefinieerd in termen van wie is de grootste en de sterkste. “Het gaat er om: wie draagt zijn beste zorg, wie wordt door allen het meest vertrouwd en wie is het meest dienstbaar aan de groep om hen bij elkaar te houden en te zorgen dat die gezond blijft. Leiderschap wordt dus niet afgedwongen, maar gegeven.”
Wat bedrijven en paarden hetzelfde hebben, is een hiërarchie, stelt Geisler. “Je hebt duidelijk een leider, je hebt duidelijke rollen. Het grote verschil is dat de samenstelling bij paarden gebaseerd is op vertrouwen en de cohesie van bedrijven juist gebaseerd is op controle. Uit onderzoek blijkt dat 80 procent geen vertrouwen heeft in hun leidinggevende. Bij vertrouwen gaan mensen beter samenwerken, voelen meer loyaliteit en hogere motivatie. Daar waar vertrouwen er niet is, heerst er meer individualisme, wantrouwen, concurrentie en conflicten.”
Wat kunnen wij leren van paarden? “Paarden leven met het moment, ze zijn niet met de toekomst bezig maar met overleven. Daarom zijn ze ook zo geschikt voor het werken met mensen. Ze kunnen waarnemen of je uit je wilskracht komt, uit je angst of juist uit je kracht. En daarmee kunnen zij een directe spiegel zijn in deze sessies. Het is ook interessant je te verdiepen in de vraag hoe het kan zijn dat zij zo goed zijn in overleven zonder strategie en zonder dat zij vooruitdenken.”
Leren van apen is een heel ander verhaal. Het incident rondom Bokito staat nog vers in ons geheugen. Ook hierin draaide het om leiderschap: Bokito was er niet blij mee dat de vrouw, die hij als onderdeel van zijn harem beschouwde, elke avond naar huis vertrok. Dat soort dingen leren managers ook tijdens een training van Apemanagement. Een bezoek aan de Apenheul of de Beekse Bergen onder leiding van Patrick van Veen betekent vooral kijken: hoe bewegen apen zich in een groep, wie is de leider en waarom. Bioloog Van Veen is de oprichter en eigenaar van Apemanagement, dat hij in 2002 startte. Voordien werkte hij als projectmanager bij een verzekeringsbedrijf. “Ik vond het zo fascinerend wat er gebeurde op de werkvloer, dus ik heb aantekeningen gemaakt. Ik ben ook steeds meer gaan lezen over apen.”
Van Veen ging op zoek naar een model om te begrijpen wat er gebeurt in het gedrag van mensen. “Tijdens de opleiding volgende ik het vak Vergelijkende ethologie: dat je gaat kijken wat er gebeurt in de ene soort en dat vergelijkt met de andere soort. Op die manier keek ik ook naar mensen. Dan zijn apen heel erg logisch. Apen zijn sociale wezens, zoals overigens meer diersoorten.”
Van Veen noemt verder het genetische materiaal als overeenkomst. “Mensen en chimpansees of bonobo’s (dwergchimpansees) verschillen maar met 1,6 procent in het genetische materiaal van elkaar. Een gorilla en een chimpansee verschillen ongeveer 4 procent.” Ten derde noemt hij de lange kindertijd bij apen. “Ik zeg altijd: mensen en apen worden ontzettend dom geboren, daarom hebben we een lange tijd nodig om te leren. Ook bij chimpansees en bonobo’s zie je dat ze twaalf tot vijftien jaar nodig hebben om als een volwassen dier in een groep kunnen functioneren. Het sociale gedrag bij apen wordt meestal geleerd in een sociale omgeving.” Die drie factoren, het sociale, genetische en leerproces, bepalen in belangrijke mate hoe wij ons gaan gedragen, zegt Van Veen.
Volgens Van Veen hebben mensen een natuurlijke aanleg om een hiërarchie te vormen. “Ik hoor bedrijven wel eens zeggen: wij hebben heel weinig managementlagen. Dat kan wel op papier zo zijn, maar dat wil niet zeggen dat de informele hiërarchie plat is. Een van de dingen die ik mensen probeer bij te brengen: ook al zijn twee mensen gelijkwaardig, er is altijd hiërarchie. Als je gedrag wilt veranderen of beïnvloeden, dan moet je daar rekening mee houden. Bij veranderprocessen in organisaties zie je de problemen ontstaan daar waar de informele leiders zitten en die gaan weerstand vertonen. Dat kunnen we hier leren.”
Want ook bij apen zijn informele leiders te ontwaren. Van Veen noemt een voorbeeld dat ooit is beschreven over een apengroep in Burgers Zoo. “In de jaren zeventig van de vorige eeuw was er een aap, Jeroen, die het leiderschap niet opeiste, als een van de vier mannetjes. Wel steunde hij leider Nicky en kreeg hij daarvoor in de plaats allerlei privileges. Bijvoorbeeld extra voedsel en hij mocht met het meest vruchtbare vrouwtje paren. Maar als de privileges werden ingetrokken, zocht hij naar een andere man om te steunen. Dat is informeel leiderschap, dat is heel selectief met sociale steun omgaan.”
Leiderschap onder apen verschild. “Bij gorilla’s is fysieke kracht heel belangrijk. Bij chimpansees zien we juist heel veel verschillen daarin. Jane Goodall bijvoorbeeld had lange tijd een groep geobserveerd en daar was een mannetje die een jerrycan gevonden had in zijn kamp. Hij ontdekte dat als hij daarmee op bomen sloeg, dat veel kabaal maakte en daarmee kreeg hij ontzag van de groep. Andere voorbeelden bij chimpansees: bazen die helemaal niet zo sterk zijn, maar net de juiste individuen weten te binden: ik geef jou een beetje eten, ik vlooi jou. Die dus puur door sociale intelligentie heel erg hoog in de hiërarchie staan.”
Bij de bonobo’s zijn vrouwen veel zwakker dan de mannen, maar die sluiten volgens Van Veen altijd de juiste coalities met andere vrouwen. “Het zijn doodnormale vrouwen, ze kibbelen en maken ruzie, maar als een man zich agressief tegenover een vrouw gedraagt, vallen ze collectief zo’n kerel aan. In de harems van bavianengroepen hebben oudere vrouwen meer status als het om voedsel gaat dan de mannetjes. Oudere vrouwen hebben meer kennis over waar nog voedsel of water te vinden is. Daarmee zijn de volwassen oudere vrouwen de leider, daar draait het om wijsheid.”
Leiderschap in bedrijven is meestal geen democratisch proces. Van Veen: “Een afdelingmanager wordt vaak gekozen door een directeur, de directeur wordt door zijn bestuur benoemd. Er zit dus altijd een proces in waarop de werkvloer heel weinig invloed heeft. Essentieel is dat leiders wel eens vergeten dat de groep jou ook moet accepteren.”
Hij noemt een voorbeeld van een advocatenkantoor, dat hij meenam naar de Beekse Bergen, waar bavianen zitten. “Een van de partners in dit kantoor was extreem dominant. Hij stond altijd met z’n borst naar voren, als hij met je praatte, kwam hij altijd net iets te dichtbij, hij keek niet, maar staarde je aan, hij gaf je continu een onprettig gevoel. Op een bepaald moment kwam een baviaan tegenover hem zitten, die ging geeuwen. Dat is imponeergedrag. Dat duurde tien minuten en toen ben ik met hem naar een andere plek gegaan omdat ik bang was dat die baviaan door het lint zou gaan. Maar wat die baviaan feitelijk deed, was het gedrag van die man kopiëren.”
Van Veen legde de man uit dat die baviaan zich door hem bedreigd voelde, door zijn non-verbale communicatie, door zijn houding. “De medewerkers zeiden meteen: ja, maar jij bent ook dominant. Het mooie was dat dit een opening gaf om met die man over zijn gedrag te praten. Later hoorde ik, dat als hij zich weer dominant op kantoor gedroeg, zijn medewerkers dreigden: we halen die baviaan er weer bij. Want die baviaan had op hem veel meer indruk gemaakt dan zijn collega’s. Dat is gedrag spiegelen.”
Wat we nog meer kunnen leren van apen: als je de baas van de groep bent, moet je je ook af en toe gedragen als de baas, stelt Van Veen. “Dat betekent dat als er gevaar is, als er problemen zijn, dat jij ze moet oplossen. We hebben hier eens een onderwijsteam gehad, waarbij twee collega’s niet samen door één deur konden. De directeur vond: het zijn professionals, dus zij moeten dit samen kunnen oplossen. Maar een gorilla had die vrouwen allang een draai om de oren gegeven. Rust in de tent. Die vorm van leiderschap mag terugkomen. Het laten zien: ik ben er, ik zorg voor jullie, dat is goed leiderschap.”
www.lighthorse.nl
www.apemanagement.nl
Wat leerde Enexis van paarden?
Een jaar geleden deed Pieter van Tilburg, projectleider bij Enexis, de cursus bij Sandra Geisler van LightHorse. “Luisteren, observeren en meedoen heb ik van de cursus geleerd. Niet gaan dwingen en opleggen, want dat werkt niet. Als het paard niet deed wat ik wilde, raakte ik zelf gefrustreerd, waarop het paard weer reageerde. Ik gaf negatieve energie en het paard voelde dat en was vervolgens niet meer meegaand. Samen met Sandra bracht ik het paard weer tot rust en toen kon ik weer verder.”
Die ervaringen neemt Van Tilburg nog steeds mee. “Ik heb geleerd dat je van iemand die een vijf kilometer capaciteit qua rennen heeft, niet 5,5 kilometer moet verwachten. Als ik op de werkvloer gefrustreerd raak of als ik merk dat ik harder wil gaan dan de groep, dan moet ik steeds aan dat paard denken. Dan kom ik tot rust en denk beter na over beleid of strategie.”
Wat leerde Clarine Verhoog van apen?
Clarine Verhoog, medewerkster van een farmaceutisch bedrijf heeft maar liefst drie trainingen bij Apemanagement gevolgd. “Het belangrijkste is te leren communiceren via de apen. Hoe ze sociaal met elkaar omgaan. Bijvoorbeeld hoe de apen elkaar vlooien, waarmee ze met elkaar een band ontwikkelen. Chimpansees en bonobo’s gaan verschillend met elkaar om. Chimpansees zitten meer op kracht als het gaat om leiderschap, terwijl bij bonobo’s slimheid en wijsheid een rol spelen.”
Persoonlijk heeft Verhoog geleerd hoe mensen sociaal met elkaar om kunnen gaan. “Via het observeren van de apen kom je met elkaar in gesprek, op een andere manier dan in een vergaderruimte. Dat is de meerwaarde van zo’n cursus.”