Tijd krijgen om je pasgeboren kind te verzorgen en te leren kennen, het is geen overbodige luxe. Sinds vorig jaar mogen kersverse ouders in Nederland in totaal 26 weken ouderschapsverlof opnemen, waarvan negen betaald. Maar hoe zit dat in Rwanda, Indonesië en India?
Tekst: Astrid van Unen
Beeld: Mladen Pikulić (Nederland), Prabhu Rajendran (India) en privé-collecties
RWANDA – Gelijkwaardiger verdeling van zorgtaken dankzij ouderschapsverlof
Twaalf weken telt het zwangerschapsverlof in Rwanda. De moeders krijgen volledig doorbetaald. Voor de vader zijn er vier dagen onbetaald verlof beschikbaar. ‘En hij mag er nog vijf opnemen als er complicaties blijken’, vertelt Christine Mutoni, projectcoördinator bij de Rwandese vakcentrale Cestrar. ‘Vóór 2018 was dit verlof zes weken, maar dit is verdubbeld dankzij de vakbondsstrijd en intensieve lobby. Na drie maanden moet de moeder weer aan het werk. Ze krijgt dan een uur per dag vrij om de borstvoeding te geven.’
Mutoni is vorig jaar januari zelf moeder geworden van een zoon. Ze merkte dat die twaalf weken verlof niet voldoende waren. ‘Dat is eigenlijk nooit genoeg. Je hebt je baby thuis, waar je druk mee bent in de ochtend. Sommigen wonen ver weg van hun werkplek, die moeten vroeg vertrekken. Het is nogal een uitdaging.’ Op dit moment is er een discussie in het Rwandese parlement om het zwangerschapsverlof te verlengen naar een half jaar. In deze discussie is wel gewezen op het risico van discriminatie. Werkgevers zouden minder geneigd zijn jonge vrouwen aan te nemen, omdat die nog kinderen willen baren, en dus lang verlof op gaan nemen. ‘Ik denk dat dit zeker reëel is. Er zijn al bedrijven die van kersverse moeders eisen dat ze na een maand op het werk terugkeren, ook al druist dit in tegen de wet.’
Over ouderschapsverlof wordt ook gesproken om zo de vader meer tijd te geven. ‘Veel moeders zijn niet fit na de bevalling, zij hebben hun partner de eerste tijd hard nodig. Vaderverlof zou moeten worden uitgebreid naar dertig dagen.’ Ouderschapsverlof zou zeker fijn zijn, zegt Mutoni. ‘In Afrika moet je een nanny zoeken om te kunnen doorwerken. Mijn partner werkt ook fulltime, en ook hij zou verlof fijn vinden. Zo krijg je een gelijkwaardige verdeling van de zorgtaken.’
NEDERLAND – ‘Als ik alleen zou zijn, zou ik het financieel niet redden’
Ouderschapsverlof is noodzakelijk, stelt Ásta Berglind Willemsdóttir-Verheul uit Rotterdam. Ze komt uit IJsland en is promovendus aan de Universiteit Tilburg. Ze doet onderzoek naar de werkzorgbalans in IJsland, Nederland en Ierland. ‘Ik zit in het geboorteverlof, dit duurt nog een maand. Mijn zoon is in januari geboren. Alles is nog nieuw. Ik ben bezig om ook het ouderschapsverlof te regelen. In principe ga ik pas in augustus werken, want ik neem ook nog alle vakantiedagen op.’ Ze geeft borstvoeding en volgens de gezondheidsraad is zes maanden het beste voor het kind. ‘Mijn verlof staat helemaal in het teken van mijn zoon’, zegt ze.
Haar man heeft zes weken geboorteverlof opgenomen, wat volgens de wet geregeld is. ‘Mijn man gebruikt een aantal dagen van zijn verlof voor klussen in het nieuwe huis en neemt nu volledig de zorg van onze jonge hond op zich, evenals het huishouden.’ Het ouderschapsverlof in Nederland is in totaal 26 weken, waarvan negen weken betaald (70 procent van het loon) en zeventien weken onbetaald. Voor Willemsdóttir betekent dit dat ze dan tijdelijk geen inkomen heeft. ‘Als ik alleen zou zijn, zou ik het financieel niet redden. Dan zou ik dus ook niet zo lang ouderschapsverlof opnemen.’ Volgens haar is het in IJsland, waar ze tot tien jaar geleden woonde, beter geregeld: daar krijgen de ouders ieder zes maanden betaald verlof. ‘En je kunt elkaar zeven weken geven, zodat de ene of de ander wat langer fulltime voor het kind kan zorgen.’
Lang ouderschapsverlof zou volgens tegenstanders schadelijk kunnen zijn voor de carrière van werknemers. Willemsdóttir zegt die discussie te kennen, ‘maar dit hangt van de werkcultuur af. In Nederland is die erg gericht op efficiëntie: niet lullen maar poetsen. IJsland is een ander soort welvaartstaat, daar zijn ze iets meer gericht op gezinnen. Er wonen ook maar 350.000 mensen, dus elk nieuw kindje is erg welkom. Ze zien de waarde van het eerste jaar van de baby, en daarmee het belang van goede zorg.’
INDONESIË – ‘Het aantal dagen verlof van moeders en vaders is disproportioneel’
Donny Eryastha vindt het jammer dat er geen ouderschapsverlof is geregeld in de Indonesische wet. Hij werkt voor een technologie bedrijf in Jakarta, dat wel zes weken aan vaders van pasgeboren kinderen biedt. ‘Maar toen mijn kinderen werden geboren, werkte ik nog voor een andere werkgever’, vertelt hij. Geboorteverlof is er wel voor de moeders, zij krijgen drie maanden de tijd om te herstellen. ‘Voor vaders geldt slechts drie dagen betaald verlof.’
Eryastha vindt die drie dagen niet genoeg. ‘Vaak is de moeder dan nog niet uit het ziekenhuis, terwijl ze vooral eenmaal thuis extra hulp kan gebruiken. Ik vind het aantal dagen verlof van moeders en vaders disproportioneel verdeeld, dat zou veel beter kunnen. Ik zou ouderschapsverlof gelijkelijk tussen de ouders willen verdelen, waarbij de staat een deel doorbetaalt. Dan heeft iedereen een keuze.’
Hij benadrukt dat hij en zijn vrouw het geluk hebben dat ze zich een nanny kunnen veroorloven. ‘We hebben ook veel hulp gekregen van onze ouders. Maar bij de meeste families is dit niet aan de orde.’ Hij noemt meer redenen om het vaderschapsverlof te verlengen. ‘Als vader wil je ook graag de tijd hebben om contact op te bouwen met je nieuwe kind. Maar vooral wil je je vrouw helpen, die een drastische wending heeft ervaren, zowel lichamelijk als geestelijk.’ Hij zou daarnaast meer rust willen hebben. ‘Een nieuwe baby brengt altijd veel stress mee. Het is een echte uitdaging. In het begin waren mijn ouders in huis, dan heb je minder privacy. Het duurt een tijd voordat je een nieuwe balans vindt. Dus het zou fijn zijn als je niet meteen weer fulltime moet werken.’
Hij vermoedt dat er ook nadelen zitten aan langdurig verlof. ‘Het is heel goed mogelijk dat vrouwen hierop worden afgerekend, evenals werknemers met weinig ervaring. Lang verlof wordt in Indonesië door de meeste werkgevers en door de staat niet gesteund. Dat is niet fair; er zijn tenslotte plekken op de wereld waar het wel mogelijk is.’
INDIA – ‘Tijd om sterkere band op te bouwen met pasgeboren dochter’
Ambtenaren in India mogen al sinds 1999 betaald ouderschapsverlof opnemen. Kannan Raman, inmiddels regionaal secretaris Zuid-Azië voor de internationale sectorbond PSI, werkte toen voor de overheid. Hij was een van de eerste vaders die hier aanspraak op maakte. ‘Mijn dochter werd op 17 februari 2000 geboren en ik maakte gebruik van vijftien dagen vaderschapsverlof, gevolgd door twee weken betaald verlof. Het was een totaal nieuw concept in die tijd!’ Het verlof kan worden gebruikt vijftien dagen voor de geboorte of binnen zes maanden na de geboorte van de baby.
In de particuliere sector bestaat geen verplicht vaderschapsverlof. Sinds kort bieden een aantal Indiase bedrijven vaderschapsverlof aan. Volgens Raman heeft bijna 57 procent van de grote bedrijven op de een of andere manier vaderschapsverlof opgenomen in de arbeidsvoorwaarden. Nieuwerwetse & IT-bedrijven zoals Netflix, Google, Zomato, Amazon, Facebook en TCS bieden verlof van twee tot 26 weken, om meer gelijkwaardigheid en diversiteit op de werkvloer te creëren.
‘In 2017 werd een wetsvoorstel ingediend om alle werknemers een vaderschapsuitkering te geven’, vertelt Raman. Het pleidooi was: ‘De zorg voor kinderen is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van beide ouders en zij moeten tijd besteden aan de pasgeborene om zijn welzijn te waarborgen.’ In deze periode werd het zwangerschapsverlof verhoogd van twaalf naar 26 weken, maar het wetsvoorstel over vaderschapsverlof werd niet goedgekeurd in het parlement.’
Raman was destijds heel blij met het vaderschapsverlof. ‘Ik had de tijd om een sterkere band op te bouwen met mijn pasgeboren dochter. In India zorgen traditiegetrouw de vrouwen voor de kinderen. Met twee weken extra betaald verlof kon ik meer tijd aan het gezin besteden. We werkten allebei en ik was blij dat ik mijn vrouw in die tijd kon steunen. Ik besefte dat de zorg een gedeelde verantwoordelijkheid is en niet uitsluitend iets voor vrouwen.’