Noorwegen is geen vervelend land om oud te worden. De kwaliteit van leven is goed, maar er is ook een kwetsbare groep senioren die door de armoedegrens zakt.
Gepensioneerd zijn in Noorwegen, dat klinkt aantrekkelijk. En dat is het ook, meestal. Het Scandinavische land scoort altijd hoog in ranglijstjes die aangeven waar het voor gepensioneerden goed toeven is. Ouderen zijn er relatief gezond, financieel zit het de meesten mee en de kwaliteit van leven is hoog. Maar lang niet alle Noorse gepensioneerden zitten er even goed bij.
PENSIOEN
Wie een blik werpt op het Noorse pensioenstelsel, ziet een uitgebreid systeem, dat uit verschillende delen kan bestaan. Het eerste deel is het basispensioen, vergelijkbaar met onze AOW. De Noren ontvangen dit pensioen vanaf 67 jaar. Daarbovenop krijgt de gepensioneerde een aanvullend pensioen van de werkgever én een pensioen van de overheid.
PUNTEN
Het laatste is een bijzondere regeling, die we niet in Nederland kennen. Dit overheidspensioen is namelijk gebaseerd op pensioenpunten die Noren opbouwen tijdens het werk, betaald of onbetaald. Zo levert betaald werk maximaal zeven pensioenpunten per jaar op, onbetaald werk drie punten. Ook zorgtaken, zoals de zorg voor kinderen leveren punten op. Hoe meer pensioenpunten aan het eind van de rit, hoe hoger het aanvullend pensioen van de overheid is.
62 JAAR
Tien jaar geleden kwam Noorwegen met een ‘vervroegd pensioen’-regeling. Sindsdien kunnen werknemers, die voldoende pensioen hebben opgebouwd, vanaf 62 jaar met pensioen. Het pensioenbedrag is dan wel lager, omdat het pensioen over meer jaren wordt gespreid. Een vrij groot deel van de bevolking, vooral mannen, kiest ervoor om hun pensioenuitkering zo vroeg mogelijk op te nemen. Maar de meeste werknemers die dit doen, blijven wel werken in hun reguliere baan. Dus zij ontvangen zowel hun normale salaris als het vervroegde pensioenbedrag.
ARMOEDE
Voor alleenwonenden is het volledige minimumpensioen (AOW) jaarlijks 22.470 euro, samenwonenden ontvangen 16.700 euro per persoon. Dat lijkt veel, maar de kosten en prijzen van levensonderhoud zijn vrij hoog in Noorwegen. Daardoor ligt dit minimumpensioen onder de Noorse armoedegrens. De grootste organisatie van gepensioneerden in het land, Pensjonistforbundet, vindt dat het minimumpensioen minstens zo hoog moet zijn als de EU-definitie van relatieve armoede en dus omhoog moet.
INDEXATIE
De AOW stijgt elk jaar mee met de lonen en prijzen (indexatie), maar ouderenorganisaties, zoals Pensjonistforbundet, hebben liever dat de jaarlijkse AOW-verhoging door onderhandelingen met de overheid tot stand komt. Met als doel: een AOW-uitkering die hoger uitkomt dan indexatie.
VAKBONDEN
Noorse vakbonden spelen een cruciale rol bij de verhoging van de bedrijfspensioenen. Vanaf dit jaar worden in elk geval de bedrijfspensioenen geïndexeerd op basis van het gemiddelde van de algemene loon- en prijsgroei.
WONEN
Het leven van ouderen in Noorwegen is divers. Sommigen zijn ziek en kwetsbaar en wonen in bejaardentehuizen. Maar de meeste senioren wonen in hun eigen huis, waar ze zorg aan huis kunnen krijgen. Eén op de drie gepensioneerden woont alleen, twee keer zoveel vrouwen als mannen. Het zijn vooral deze alleenwonenden die financieel kwetsbaar zijn.
Met dank aan Ragnhild N. Dahl en Sindre Farstad